عوارض مصرف بیش از حد آهن چرا آهن زیاد مضر است؟ غذاهای بدون آهن

اهن یک ماده معدنی ضروری در نظر گرفته می شود.

با این حال، مانند بسیاری از مواد معدنی دیگر، مصرف بیش از حد آن برای سلامتی مضر است.

در واقع، آهن می تواند آنقدر سمی باشد که جذب آن توسط دستگاه گوارش به شدت کنترل شود.

به این ترتیب خطر جذب بیش از حد و البته اثرات منفی آن به حداقل می رسد.

هنگامی که این مکانیسم ایمنی مختل می شود، مشکلات سلامتی ایجاد می شود.

در این مقاله در عوارض مصرف زیاد آهن برای بدن ما پرداخت می کنیم:

آهن چیست؟

اهن این یکی از ضروری ترین مواد معدنی مغذی محسوب می شود که بیشتر آن توسط گلبول های قرمز خون مصرف می شود.

بخش مهمی از هموگلوبین پروتئین موجود در گلبول های قرمز است. هموگلوبین مسئول انتقال اکسیژن به سلول های بدن است.

دو نوع آهن در رژیم غذایی وجود دارد:

آهن سفید کننده: این نوع آهن فقط در غذاهای با منشاء حیوانی و اغلب در گوشت قرمز یافت می شود. این نوع آهن نسبت به سایر آهن های خونساز راحتتر جذب بدن می شود.

آهن بدون رنگ: اکثر آهن های غذایی رنگ خون ندارند. این نوع آهن در غذاهای گیاهی و حیوانی یافت می شود. جذب آن با اسیدهای ضروری مانند ویتامین C افزایش می یابد، اما با مصرف ترکیبات گیاهی مانند اسید فیتیک، این روند کاهش می یابد.

افرادی که مقادیر کمی آهن خونساز را از رژیم غذایی خود جذب می کنند یا رژیم غذایی آنها حاوی آهن خونساز نیست در خطر کمبود آهن هستند.

بسیاری از افراد به خصوص خانم ها از کمبود آهن رنج می برند. در واقع کمبود آهن یکی از شایع ترین کمبودهای معدنی در جهان است.

قانون نگهداری آهن

سطح آهن در بدن به دو دلیل اصلی به طور مداوم تنظیم می شود:

آهن یک ماده معدنی ضروری است که نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای اساسی بدن دارد، اما بدن ما به مقدار محدودی از آن نیاز دارد.

مصرف بیش از حد آهن به طور بالقوه سمی است، بنابراین جذب آهن بیش از حد برای بدن امکان پذیر نیست.

بدن مقدار آهن مورد نیاز خود را با جذب آن از طریق دستگاه گوارش تنظیم می کند.

هپسیدین، هورمون تنظیم کننده آهن، مسئول حفظ تعادل آهن ذخیره شده در بدن است. عملکرد اصلی آن جلوگیری از جذب آهن فراوان است.

اساساً اینگونه عمل می کند:

جذب فراوان آهن –

کاهش ذخایر آهن – < کاهش ترشح هپسیدین - افزایش جذب آهن.

در بیشتر موارد، این سیستم کاملاً دقیق عمل می کند. اما برخی اختلالات از ترشح هپسیدین که منجر به تجمع آهن در بدن می شود جلوگیری می کند.

از طرفی شرایطی که منجر به ترشح بیش از حد هپسیدین می شود باعث کمبود آهن در بدن می شود.

تعادل آهن در بدن می تواند تحت تأثیر مصرف آهن در رژیم غذایی قرار گیرد. با گذشت زمان، رژیم های غذایی که حاوی آهن کافی نیستند می توانند منجر به کمبود آهن شوند. از سوی دیگر، مصرف بیش از حد مکمل های آهن، خطر مسمومیت حاد آهن را افزایش می دهد.

مسمومیت با آهن

مسمومیت بیش از حد آهن می تواند ناگهانی و تدریجی باشد.

بسیاری از مشکلات سلامتی جدی مرتبط با مصرف بیش از حد تصادفی آهن، مانند مصرف بیش از حد طولانی مدت مکمل ها یا اختلال مزمن در حداکثر جذب آهن.

در شرایط عادی، مقدار کمی آهن در شریان های حیاتی گردش می کند.

سلامت آن به پروتئین هایی مانند ترانسفرین بستگی دارد که از آسیب رساندن آهن به سایر بافت ها جلوگیری می کند.

با این حال، مسمومیت با آهن می تواند به طور چشمگیری سطح آهن آزاد را در بدن افزایش دهد.

آهن آزاد دارای خواص اکسیداتیو، نقطه مقابل خواص آنتی اکسیدانی است و می تواند به سلول ها آسیب برساند.

این می تواند چندین عامل داشته باشد. شامل:

مسمومیت با آهن: مسمومیت زمانی رخ می دهد که افراد، به ویژه کودکان، بیش از حد مکمل آهن مصرف کنند.

هموکروماتوز ارثی (انباشت غیرطبیعی آهن): یک بیماری ژنتیکی که با جذب بیش از حد آهن از غذا رخ می دهد.

تجمع شدید آهن در نژاد سیاه (آفریقایی): رژیم غذایی سرشار از آهن با خوردن غذاها و نوشیدنی های غنی از آهن. این اولین بار در آفریقا مشاهده شد، جایی که آبجوهای دست ساز در بشکه های فلزی ذخیره می شدند.

مسمومیت با آهن دقیقا زمانی اتفاق می افتد که افراد در مصرف مکمل های آهن بیش از حد مصرف کنند. دوز 10 تا 20 میلی گرم می تواند علائم معکوس ایجاد کند، در حالی که مصرف بیش از 40 میلی گرم در روز می تواند باعث آسیب هایی شود که نیاز به مراقبت پزشکی دارند.

بنابراین، مصرف بیش از حد مکمل های آهن منجر به مشکلات حاد می شود. حتماً دستورالعمل های روی مکمل آهن را دنبال کنید و هرگز بیش از آنچه پزشک تجویز کرده است مصرف نکنید.

علائم اولیه مسمومیت با آهن شامل درد، تهوع و استفراغ است.

به طور کلی، تجمع مقادیر زیادی آهن در اندام های داخلی می تواند منجر به آسیب های کشنده به خصوص به مغز و کبد شود.

علائم مصرف بیش از حد در طول زمان بسیار شبیه به علائم تجمع آهن در بدن است که در زیر به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.

تجمع آهن در بدن

تجمع آهن به تشکیل تدریجی آهن فراوان در بدن اشاره دارد. این به دلیل نقص در سیستم تراز آهن است.

تجمع آهن در بدن اکثر افراد چندان نگران کننده نیست. اما برای افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد جذب بیش از حد آهن از دستگاه گوارش خود هستند، می تواند نگران کننده باشد.

شایع ترین اختلال تجمع آهن، هموکروماتوز ارثی است که منجر به تشکیل آهن در بافت ها و اندام های بدن می شود.

در صورت عدم درمان، هموکروماتوز خطر ابتلا به استئوآرتریت، سرطان، نارسایی کبد، دیابت و بیماری قلبی را در طول زمان افزایش می دهد.

خلاص شدن از شر این آهن اضافی برای بدن آسان نیست. موثرترین راه برای خلاص شدن از شر تجمع آهن از دست دادن خون است.

بنابراین، زنان یائسه و قبل از یائسگی به احتمال زیاد مشکل تجمع آهن را ندارند. علاوه بر این، افرادی که به طور منظم خون اهدا می کنند، کمترین خطر را دارند.

اگر مستعد تجمع آهن هستید، خطر مشکلات را با موارد زیر به حداقل برسانید:

مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز را کاهش دهید.

اهدای خون منظم.

از مصرف ویتامین C با غذاهای غنی از آهن خودداری کنید.

با این حال، اگر علائمی از تجمع آهن ندارید، معمولاً کاهش دریافت و جذب آهن توصیه نمی شود.

مضرات مصرف مکمل آهن بالا

خطر آهن و سرطان

شکی نیست که تجمع آهن می تواند منجر به سرطان در انسان و حیوان شود.

به نظر می رسد اهدای خون و از دست دادن خون این خطر را کاهش می دهد.

مطالعات مشاهده ای نشان می دهد که جذب بیش از حد آهن ضد انعقاد خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

آزمایشات بالینی نشان داده است که مکمل های آهن و گوشت قرمز باعث افزایش تشکیل ترکیبات سرطان زا به نام نیتروسیل در دستگاه گوارش می شود.

ارتباط بین گوشت قرمز و سرطان یکی از موضوعات داغ در جامعه علمی است. اگرچه برخی مکانیسم‌ها برای حمایت از این رابطه قابل قبول به نظر می‌رسند، اما بیشتر شواهد مبتنی بر مطالعات مشاهده‌ای هستند.

آهن و خطر عفونت

به نظر می رسد تجمع بیش از حد آهن در بدن و کمبود آن افراد را مستعد ابتلا به بیماری های عفونی می کند.

علت را می توان در دو مورد خلاصه کرد:

سیستم ایمنی بدن از آهن برای از بین بردن باکتری های مضر استفاده می کند، بنابراین بدن برای مبارزه با عفونت ها به آهن نیاز دارد.

افزایش سطح آهن آزاد باعث تحریک رشد باکتری ها و ویروس ها می شود، بنابراین آهن بیش از حد می تواند اثر معکوس داشته باشد و خطر عفونت را افزایش دهد.

چندین مطالعه نشان داده اند که مصرف مکمل آهن فراوانی و شدت عفونت ها را افزایش می دهد، در حالی که برخی مطالعات ادعا می کنند هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد.

افراد مبتلا به هموکروماتوز ارثی بیشتر در معرض خطر عفونت هستند.

قبل از مصرف مکمل آهن توسط افراد در معرض خطر عفونت، باید تمام جوانب موضوع را در نظر گرفت و همه خطرات را در نظر گرفت.

به طور خلاصه، مصرف زیاد آهن می تواند خطرناک باشد.

با این حال، تا زمانی که دچار اختلال کمبود آهن نباشید، لازم نیست نگران دریافت بیش از حد آهن از رژیم غذایی خود باشید.

مصرف مکمل های آهن داستان دیگری دارد. برای افرادی که از کمبود آهن رنج می برند مفید است، اما برای افرادی که کمبود آهن ندارند نیز می تواند مضر باشد.

مکمل های آهن هرگز نباید خودسرانه و بدون نظر پزشک مصرف شوند.